AVRASYA İSLÂM ŞÛRALARI
1971 yılından itibaren değişik ülkelerde yaşayan vatandaşlarımıza din hizmeti sunmaya başlayan Diyanet İşleri Başkanlığı’nın hizmet yelpazesi, 1990 yılından sonra Doğu Blokunun dağılması üzerine milyonlarca Müslüman kardeşimizin dini eğitim ve din hizmeti alanında ortaya çıkan ihtiyaçlarının imkanlar ölçüsünde karşılanmaya başlamasıyla daha da geniş bir boyut kazanmıştır. Başkanlığımız, bağımsızlıklarına kavuştuktan sonra milli ve dini kimliklerini inşa sürecine giren kardeş cumhuriyet ve dindaş toplulukların, bir yandan eksikliğini hissettikleri bilgi ve hizmetlerden yararlanmalarını temin etmek, diğer yandan, bu ihtiyaçların nasıl giderileceğine dair gerekli fikir alış verişi ve koordinasyonu sağlayabilmek maksadıyla Avrasya İslâm Şûrasının toplanmasını kararlaştırmıştır.
I.AVRASYA İSLAM ŞURASI
Bu toplantıların ilki; “Türk Cumhuriyetleri, Balkan-Kafkas Ülkeleri, Türk ve Müslüman Toplulukları İstişare Toplantısı” adıyla Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfının işbirliği ile 23-27 Ekim 1995 tarihleri arasında Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda; katılan ülke ve toplulukların kurumları arasında, din hizmetinin sunulmasına yönelik her türlü ilişkinin geliştirilmesi ve bu ilişkilere süreklilik kazandırılması için nelerin yapılması gerektiği konuları irdelenmiştir. Toplantının sonunda açıklanan sonuç bildirgesinde, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın ilişkide bulunduğu ülkelere ihtiyaç duyulan din görevlilerini ve dini yayınları göndermeye devam etmesi, cami ve mescitlerin inşası veya onarılması konularında karşılıklı işbirliğinin sağlanması, kurumlarımız arasında din hizmetinin sunulmasına yönelik her türlü ilişkinin geliştirilmesi ve kuvvetlendirilmesi ile bu ilişkilere süreklilik kazandırılması amacıyla “Avrasya İslam Şûrası” ismi altında gelenekselleştirilmesi vb. hususlarda fikir birliğine varılmış ve 8 maddeden oluşan bir Sonuç Bildirgesi yayınlanmıştır.
II. AVRASYA İSLAM ŞURASI
Artık geleneksel hale gelmeye başlayan Avrasya İslâm Şûralarının ikincisi, 21-24 Ekim 1996 tarihlerinde İstanbul’da icra edilmiştir. Şûra’ya 32 ülke ve topluluktan, toplam 58 dini idare temsilcisi katılmıştır. Şûra’da yapılan 6 oturumda, dini konularda herkesime yönelik bilgilendirme ve aydınlatma faaliyetlerinde, bilimsel araştırmalara dayanan dini yayınların rolü ve niteliği, misyonerlik faaliyetlerinin çeşitleri, metotları ve bunlara karşı alınması gereken tedbirler; günümüzde din eğitiminin nasıl verileceği, günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek din görevlilerinin nasıl yetiştirileceği, gibi konular ele alınmıştır. Şûra’nın sonunda, “İstanbul Bildirisi” adı altında Şûra’da alınan ve 5 maddeden oluşan kararlar kamuoyuna açıklanmıştır.
III. AVRASYA İSLAM ŞURASI
Şûraların üçüncüsü; 25-29 Mayıs 1998 tarihlerinde yine Ankara’da toplanmıştır. Şûra’ya 35 ülkeden 49 dini lider ve temsilci katılmıştır. 5 gün süren şûrada özetle “Ülke ve topluluklar arasında mevcut işbirliğinin geliştirilmesi, tarihi, dini ve kültürel bağların yeniden canlandırılması için gerekli çalışmaların yapılması; Şûra üyesi ülke ve toplulukların temsilcilerinin, her türlü basın-yayın ve görsel vasıtalardan yararlanarak kendi toplumlarına Avrasya İslâm Şûrası Teşkilatı ve çalışmalarıyla ilgili bilgi vermeleri; Din eğitimi ve öğretimi görmeleri amacıyla üye ülke ve topluluklardan Türkiye’ye öğrenci gönderilmesine devam edilmesi hususunda işbirliğinin sağlanacağı” konuları üzerinde mutabakata varılmış ve 18 maddeden oluşan Şura Sonuç Bildirgesi kamuoyuna deklere edilmiştir.
IV. AVRASYA İSLAM ŞURASI
Diyanet İşleri Başkalığı, IV. Avrasya İslam Şûrası Teşkilatı Toplantısını, nüfusunun büyük çoğunluğu Müslüman olan Bosna’da düzenleyerek bir ilki başlatmıştır. 24-28 Temmuz 2000 tarihleri arasında başkent Sarayova’da gerçekleştirilen toplantıya; 16 ülke ve 10 özel bölgeden, toplam 47 temsilcinin yanı sıra, Bosna-Hersek’teki Katolik, Yahudi ve Ortodoks cemaatininin dini liderleri de katılmıştır. Dört gün süren Şûra oturumlarında, “İslam ve Demokrasi”, “Demokrasi ve Özgürlükler”, “Din Hizmetlerinin Stratejileri” ile “Dinlerarası Diyalog ve Hoşgörü” konuları detaylı bir şekilde kamu oyuna anlatılmıştır.
Bosna’da düzenlenen Şûra sonrasında; -Türkiye’nin irticai akımlara karşı alınmasını istediği önlemler konusunda fikir birliği sağlanmış; İslâm dininin çağdaş bir yorumu için çalışmaların biran önce başlatılması, dini gün ve bayramların Diyanet İşleri Başkanlığı’nca belirlenen tarihlere uygun olarak kutlanması yönündeki uygulamanın devamı, Türkçe’nin Avrasya İslâm Şûraları Teşkilatı Toplantılarında ortak dil olarak benimsenmesi karara bağlanmış ve 30 Maddelik Şura Sonuç Bildirgesi yayınlanmıştır.
V. AVRASYA İSLAM ŞURASI
V. Avrasya İslâm Şûrası; 15-19 Nisan 2002 tarihleri arasında yavru vatan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Gazimagusa şehrinde gerçekleştirilmiştir. Burada dört farklı oturumda; “Ülkelerimiz ve Topluluklarımızın Bulundukları Ülkelerde Yoğunlaşan Misyonerlik Faaliyetleri”, “İslam’ın Evrenselliği, Barış ve Hoşgörü Anlayışı ile Teröre Bakış Açısı”, “Dinlerarası Diyalog ve Hoşgörü” ile “Ülkelerimiz ve Topluluklarımızdaki Dini Kurumlar ile Dini Faaliyetlerin Değerlendirilmesi” konuları üzerinde durulmuştur.
Bu Şûra esnasında yapılan sair değerlendirmeler yanında, sonuç bildirisinde; “Tüm ülkelerin; 39 yıldır insanlık dışı ambargolara maruz bırakılan ve uluslararası camiadan soyutlanılmasına çalışılan, İslam dünyasının ayrılmaz bir parçası olan Müslüman Kuzey Kıbrıs Türk halkı ile ilişkilerin her alanda geliştirilmesine ve ambargoların kaldırılmasına yönelik çaba sarf etmeye çağrılması; Kıbrıs’ta adil ve kalıcı çözüme ancak tarafların eşit egemenliğine dayalı yeni bir ortaklıkla varılabileceğine olan inancımızın gereği olarak, iki eşit ve egemen devlet arasında oluşturulacak yeni bir ortaklığın adanın ve bölgenin güvenlik ve esenliğine hizmet edeceğinin her fırsatta vurgulanması” tarzında Kuzey Kıbrıs Türk Devletinin konumuna dair düşünceler yanında, “öncelikle Orta Doğu’da olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinde süregelen savaşların, şiddet ve terör eylemlerinin kınanması”, “Üye ülke ve topluluklar arasında birliğin sağlanmasında büyük katkısı olan ve daha önceki Şûralarda kararlaştırılmış bulunan dini gün ve bayramların, Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı’nca tespit edilen tarihlerde kutlanması uygulamasına devam edilmesi”, “Avrasya coğrafyasında yaşayan Müslüman ülke ve topluluklarımız arasında araştırmaya dayalı sağlıklı bir din anlayışının yerleşmesi ve misyonerlerin istismar ettikleri alanlarda bilgi boşluğunu kapatmak için, ortak bir çalışma grubu oluşturularak temel İslam kaynaklarının tercüme edilip ve telif eserler hazırlanıp ülke ve topluluklarımıza gönderilmesi” gibi önemli tespit ve kararların yer aldığı 20 maddelik Şura Sonuç Bildirgesi kamuoyuna duyurulmuştur.
VI. AVRASYA İSLAM ŞURASI
VI. Avrasya İslam Şûrası; 05-09 Eylül 2005 tarihleri arasında yurtdışından 59, yurtiçinden 64 katılımcının iştirakiyle İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Bu şûrada ilk defa kimlik konusu üzerinde durulmuş ve “Osmanlıdan Türkiye Cumhuriyetine Din, Kültür ve Kimlik”, “Orta Asya’da Din, Kültür ve Kimlik”, “Balkanlar’da Din, Kültür ve Kimlik” ile “Çağdaş Dünya’da Müslüman Kimlik-Sorunlar ve Yorumlar”, başlığını taşıyan konular oturumlar halinde sahalarında uzman bilim adamlarınca yapılan konuşmalar ve sunulan tebliğlerle enine-boyuna tartışılarak kimlik konusu bir zemine oturtulmaya çalışılmıştır.
Şûra sonunda yapılan değerlendirmeler neticesinde 23 maddelik bir sonuç bildirgesiyle Türk ve dünya kamuoyuna deklare edilmiştir.
Sonuç bildirgesinde özetle; Müslüman kimliğinin coğrafi, etnik veya ulusal kimlikleri dışlamayan, cinsiyet ayrımını reddeden, birleştirici ve kuşatıcı bir üst-kimlik olduğu, Müslümanların gelecek tasavvurunun her geçen gün zaafa uğradığı, İslam karşıtı bir kimlik tasarımı üzerinde çalışılarak, dışlama ve aşağılama stratejileri üzerinde çalışıldığı, kendini İslama izafe eden bazı nev-zuhur hareketlerin Müslüman kimliğine zarar verdiği, Şûra üyesi ülkelerin öz eleştiride bulunmalarının gerekliliği, Balkanlar’da kaybolmuş vakıf mallarının bir envanterinin çıkarılmasının gerektiği, halkların seçtiği dini liderlere herkesin saygı duymasının icabettiği, istismarcı prozelitizmin faaliyetlerinin asla kabul edilemez olduğu, dini-kültürel mirasın korunmasının zorunlu hale geldiği, mevcut sorunların aşılmasında üye ülkeler ve topluluklara büyük sorumluluklar düştüğü, dini-manevi tecrübe imkanı sağlayacak eğitsel çalışmalara bir an önce başlanılması gerektiği, üye ülkeler arasında dini, kültürel ve eğitsel çalışmaların güçlendirilerek sürdürülmesinin zorunlu olduğu, Avrasya İslam Şûrası’na uluslar arası bir hüviyet kazandırılması amacıyla gerekli altyapı çalışmalarının bir an önce başlaması, İslam dünyasından ve Avrupa’dan temsilci veya gözlemcilerin de bulunması, ihtilaf durumlarında iyi niyet elçilerinin oluşturulması, bölgesel sorunların bir sonraki şûrada ele alınması, “Avrasya Raporu” adıyla bir bülten yayınlanması, dini inanç ve kültürün korunmasında önemli bir yere sahip olan aile konusunda “aile serisi” kitapçıklar hazırlanması, temel bazı eserlerin Türkçeden mahalli dillere çevrilerek yayınlanması, iletişimi sağlamak amacıyla bir “web sayfası” açılması, TRT-İnt kanalıyla Avrasya’ya hitap edecek bir dini-ahlaki program gerçekleştirilmesi, gibi konulara vurgu yapılmıştır.
VII. AVRASYA İSLAM ŞURASI
Avrasya İslâm Şûrası Teşkilatı Toplantılarının yedincisi, 42 ülke ve topluluktan 70, yurt içinden de 55 davetlinin iştirakiyle 12-15 Mayıs 2009 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Türk Cumhuriyetleri (Türkmenistan ve Özbekistan hariç) ile Polonya’dan Moğolistan’a, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden Sibirya’ya kadar uzanan geniş Avrasya Coğrafyasında yer alan Türk ve Müslüman Topluluklarının bulundukları ülkelerin dini lider, müftü ve temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilen söz konusu şûra; 12 Mayıs 2009 Salı günü saat 10.00’da Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN ve Devlet Bakanımız Sayın Faruk ÇELİK ile diğer devlet erkanının iştirakiyle açılmıştır. Öğleden sonra oturumlara geçilmiş ve “Avrasya Coğrafyası Dini Kurumlarının Dini Bilginin Kaynaklarına İlişkin Durum ve Tutumları”, İkinci gün öğleden önce “Avrasya Coğrafyasında Kadim Dini Bilgi Kaynakları ve Aktüel Değeri”, öğleden sonra “Avrasya Coğrafyasında Dini Bilginin Güncel Kaynakları”, Üçüncü gün öğleden önce “Avrasya Coğrafyasında Dini Bilginin Üretimi ve Yenilenme Yöntemleri”, öğleden sonra ise yurtiçinden beş İlahiyat Fakültesi Dekanı ile yurtdışından bir İlahiyat Fakültesi Dekanı tarafından “Dini Bilgi Üreten Kurumlar: Medreseler, Fakülteler, Araştırma Merkezleri- Yöntem, Vizyon, Hedef ve Katkılar” konusunda başlıkları halinde sunumlar yapılmıştır. Ayrıca yurtiçinden ve yurtdışından davet edilen sahalarında uzman ilim adamları tarafından da yukarıda maruz konularda tebliğler sunulmuştur.
İkinci gün oturumlara başlamadan önce Avrasya İslam Şûrası Teşkilatı Toplantısı’nın tabii başkanı olan Diyanet İşleri Başkanı Sayın Prof. Dr. Ali BARDAKOĞLU’nun yardımcılıkları ile İcra Kurulu Üyelikleri için seçim yapılmıştır.
Avrasya İslam Şûrası Teşkilatı Başkan Yardımcılıklarına; Rusya Federasyonu Müftüler Konseyi Başkanı Ravil GAYNUDDİN ile Bosna-Hersek Reisü’l-Uleması Dr. Mustafa Efendi CERİÇ, İcra Kurulu Üyeliklerine ise; Azerbaycan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Allahşükür PAŞAZADE, Kazakistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Prof. Dr. Abdussettar DERBİSALİ, Kırgızistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Muratali Hacı CUMANOV ile Rusya Federasyonu Karaçay-Çerkesya ve Kafkas Bölgesi Müslümanları Müftüsü İsmail BERDİYEV seçilmiştir. Sözü edilen heyet, aynı gün öğleden sonra saat 15.00’da Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah GÜL tarafından Dolmabahçe Sarayı’nda kabul edilmiştir.
Dördüncü gün (15/05/2009 Cuma) ise; dört gün boyunca ve altı oturum halinde devam eden konuşmalardan önemli görülen hususların yer aldığı ve katılan bütün temsilcilerce ittifakla kabul edilen 12 maddelik “İstanbul 2009 Sonuç Bildirgesi” basın toplantısıyla Türk ve Dünya kamuoyuna duyurulmuştur.
Dini Bilginin Kaynakları ,Üretimi ve Yenilenme Yöntemlerinin gündeme geldiği bu şurada; bilgi çağında, kaynakların nasıl inceleneceği, günümüz insanının ihtiyaçlarına göre nasıl bilgi üretileceği, bilginin nasıl paylaşılacağı ve bu konularda ortak çalışmaların nasıl yapılabileceği ilim erbabınca enine boyuna irdelenmiş ve bilişim çağının bir gereği olarak da bunu sağlamak amacıyla da “Avrasya Web Sayfası” hizmete girmiştir.
VIII. AVRASYA İSLAM ŞURASI
Avrasya İslâm Şûrası Teşkilatı Toplantılarının sekizincisi, 42 ülke ve topluluktan 70, yurt içinden de 55 davetlinin iştirakiyle 19-22 Kasım 2012 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Türk Cumhuriyetleri (Türkmenistan ve Özbekistan hariç) ile Moldova’dan Moğolistan’a, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden Sibirya’ya kadar uzanan geniş Avrasya Coğrafyasında yer alan Türk ve Müslüman Topluluklarının bulundukları ülkelerin (Polonya hariç) dini lider, müftüleri ile ilk defa Avrupa ülkelerinde (Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka, İngiltere ve İsviçre’de) bulunan İslami kuruluşların temsilcilerinin katılımıyla İstanbul Hilton Otelinde gerçekleştirilen söz konusu şûra; 19 Kasım 2012 Pazartesi günü saat 10.00’da Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN ve Başbakan Yardımcısı Sayın Bekir BOZDAĞ ile diğer devlet erkanının iştirakiyle açılmıştır. Öğleden sonra oturumlara geçilmiş ve “Gelenekten Geleceğe Avrasya’nın İslam Ufku” ana temalı şuranın Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet GÖRMEZ’in başkanlık yaptığı ilk oturumunda “Avrasya’da Kadim Bilgi ve Hikmetin Temelleri” konusunda sunumlar yapılmış ve müzakere edilmiştir. 20 Kasım 2012 Salı günü sabahı Rusya Federasyonu Müftüler Konseyi Başkanı Ravil GAYNUDDİN’in başkanlığını yaptığı “Avrasya’da İslam Geleneği ve Yeni Algılar” konulu oturuma başlanmadan önce Şura Başkan Yardımcılıkları ile İcra kurulu üyelikleri seçimleri yapılmıştır. (Bu seçimde; Rusya Federasyonu Merkezi Dini İdare Başkanı Talat TACEDDİN, Azerbaycan Dini Kurumlarla İş Üzre Devlet Komitesi Başkanı Elşad İSKENDEROV, Tacikistan Müslümanları Müftüsü Abdulkadir Said MÜKERREM, Hırvatistan Müslümanları Müftüsü Prof. Dr. Aziz HASANOVİÇ, Kıgızistan Müslümanları Müftüsü Rahmetullah EGEMBERDİYEV, Kosova İslam Birliği Başkanı Naim TERNAVA ve RF Kuzey Kafkasya Dini İdareler Koordinasyon Kurulu (aynı zamanda Karaçay-Çerkesya Dini İdare) Başkanı İsmail BERDİYEV Başkan Yardımcılıkları ile İcra Kurulu Üyeliklerine seçilmişlerdir. Seçilenler sayın Başkanla beraber Ankara’ya götürülerek aynı gün Cumhurbaşkanı sayın Abdullah GÜL tarafından kabul edilmişlerdir.) Oturum başlamadan önce de Prof. Dr. Ali BARDAKOĞLU tarafından konuyla ilgili bir konferans verilmiştir. Öğleden sonra ise Kafkas Müslümanları Dini İdare Başkanı Allahşükür PAŞAZADE’nin başkanlığında yapılan oturumda önce Dr. Tayyar ALTIKULAÇ tarafından konuyla ilgili bir konferans verilmiş ve “Geçmişten Geleceğe Avrasya’da Dini Kurumlar” konusunda yapılan sunumlar ve müzakerelerle konu enine-boyuna irdelenmiştir. 21 Kasım 2012 Çarşamba günkü ilk oturum, Rusya Federasyonu Merkezi dini İdare Başkanı Talat TACEDDİN’in başkanlığında “Avrasya’da Birlikte Yaşama Tecrübesi” işlenmiş, konu başlamadan önce Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanı Prof. Dr. Raşit KÜÇÜK tarafından bir açılış konferansı verilmiştir. Öğleden sonraki oturumda ise, Dr. Fuat SANAÇ’ın başkanlığında “Avrasya’da Müslümanların Geleceği” konusunda sunumlar yapılmış ve müzakerelerde bulunulmuştur. Kapanış oturumu ise 22 Kasım 2012 Perşembe günü Başkan Yardımcısı Prof. Dr. M.Emin ÖZAFŞAR’ın başkanlığında toplanmış, üç gün boyu görüşülen konular bir kez daha gözden geçirilmiş ve 14 maddelik sonuç bildirgesi hazırlanarak genel kurulun oyuna sunulmuştur. Genel kurulun onayını alan sonuç bildirgesi Diyanet İşleri Başkanı Sayın Prof. Dr. Mehmet GÖRMEZ tarafından basın huzurunda kamuoyuna duyurulmuştur.